فرآيند پيري پوست

پوست سالمْ لطيف، شاداب و بدون لك است، رنگي يكنواخت و روشن دارد و هيچ‌گونه نشانه‌اي از تغيير رنگ و پوسته ‌پوسته شدن بر روي آن مشاهده نمي‌شود.
پوست از خارج به داخل داراي سه بخش است:
1. اپيدرم (روپوست)، كه خارجي‌ترين لاية پوست را تشكيل مي‌دهد؛
2. درم (پوست)؛
3. هيپودرم (زيرپوست)، كه حاوي ضمائم پوستي، عروق و اعصاب است.
در طول زمان، همراه با افزايش عمر، در تمامي لايه‌هاي پوست تغييراتي به‌وجود مي‌آيد كه منجر به پيري مي‌شود. در لاية اپيدرم (روپوست)، علاوه بر سلول‌هاي تشكيل‌دهندة آن، دو نوع پروتئين رشته‌اي‌شكل به‌نام كلاژن و الاستين وجود دارد. اين دو نوع پروتئين مسئول قوام، استحكام، سفتي، ارتجاع و انعطاف‌پذيري پوست هستند.
پيدايش چين و چروك‌هاي پوستي عمدتاً ناشي از تغييراتي است كه در سطح سلول‌ها و بافت‌هاي لاية درم (لاية دوم) پوست رخ مي‌دهد؛ مثلاً تعداد و حجم الياف انعطاف‌پذير كلاژن و الاستين كاهش مي‌يابد و عملكرد آن‌ دو ضعيف مي‌شود، همچنين سلول‌هاي سازندة آنها كم مي‌شود. در نتيجه، از حالت ارتجاعي و كشساني پوست كاسته مي‌شود. در پوست يك فرد جوان، رشته‌هاي كلاژن متعدد است، به‌طور منظم قرار گرفته و شبكة بيضي‌شكلي را تشكيل مي‌دهد. در زير اين الياف كلاژن، رشته‌هاي ديگري به‌نام الاستين وجود دارد. رشته‌هاي الاستين در زير محل اتصال لاية دوم و اپيدرم در تمام سطوح پوست پراكنده شده‌اند. اما در پوست يك فرد پير، اين رشته‌ها دچار تغييرات فيزيكي و شيميايي مي‌شوند كه به‌ دنبال آن، چين و چروك پوستي ظاهر مي‌شود. در پوست پير، ضخامت لايه‌ها كاهش مي‌يابد كه ناشي از كم شدن تعداد و اندازة رشته‌هاي قوام‌دهنده و سفت‌كنندة پوست است. در فرآيند پيري، رشته‌هاي كلاژن به مرور زمان قطعه‌قطعه و ازهم‌گسيخته مي‌شوند. تمامي اين تغييرات تدريجي و اجتناب‌ناپذير در طول زمان و همراه با افزايش سن در هر فرد ايجاد مي‌شود.
در لاية خارجي پوست (اپيدرم) هم طي فرآيند پيري تغييراتي به‌وجود مي‌آيد. تعداد سلول‌هاي اين لايه نسبت به اپيدرم فرد جوان كمتر مي‌شود. همچنين، در اندازه، شكل و عملكرد سلول‌هاي لاية اپيدرم تغييراتي ايجاد مي‌شود. سرعت تكثير و ازدياد سلولي، و ميزان سوختوساز آنها كاهش مي‌يابد. نفوذپذيري اين لايه نسبت به مواد خارجي و عوامل محيطي اعم از تركيبات شيميايي و غيرشيميايي بيشتر مي‌شود. در كل، پوست آسيب‌پذيرتر مي‌شود و، در صورت پيدايش زخم، ديرتر بهبود مي‌يابد.
تغييرات ديگري هم در روند پيري رخ مي‌دهد: تغيير رنگ پوست، سفيد شدن موها، كاهش عملكرد و فعاليت غدد چربي‌ساز (سباسه) و غدد عرق، تغييرات بافت تغذيه‌كنندة پوست، كاهش بافت عروقي و كاهش خون‌رساني پوست. همچنين تغييراتي در سطح سلول‌هاي ايمني پوست، كه مسئول دفاع از بدن در مقابل عوامل محيطي و ميكرو‌ب‌ها هستند، رخ مي‌دهد كه ماحصل آن كاهش قدرت دفاعي و مقاومت نسبت به بيماري‌ها و افزايش آسيب‌پذيري پوست در مقابل عوامل آسيب‌رسان فيزيكي و شيميايي است. طي فرآيند پيري، فعاليت غدد چربي‌ساز و غدد عرق كم مي‌شود. فرد پير كمتر چربي مي‌سازد، بنابراين، پوست او خشك‌تر به‌نظر مي‌رسد. به‌علاوه، قدرت تعريق پوست پير در پاسخ به محرك‌هاي خارجي كم مي‌شود. سفيد شدن موها نيز از جمله علائم پيري است. بجز در موارد نادري كه عامل سفيد شدن موها جهش‌ ژني و در نتيجه انتقال ژن‌هاست، اين پديده حاصل كاهش قدرت رنگدانه‌سازي در پوست و فوليكول‌هاي موست.

چروك صورت، نماد پيري
در پيري پوست، پوست صورت بيشتر مورد توجه قرار مي‌گيرد، زيرا در معرض ديد همگان است و نقش مهمي در برقراري روابط اجتماعي، فردي و شغلي افراد دارد.
طول عمر و گذر زمان تغييراتي را در پوست صورت ايجاد مي‌كند كه از علائم پيري‌ است.
مهم‌ترين آنها عبارت است از: شلي و افتادگي پوست، آتروفي (لاغري پوست)، پيدايش چين و چروك، پيدايش لك‌هاي تيره يا قهوه‌اي‌رنگ، ايجاد فرورفتگي‌هاي متعدد، و تغييرات عروقي كه منجر به كدر شدن رنگ پوست مي‌شود. شلي پوست نشان‌دهندة تغييرات استحاله‌اي و تخريبي در بافت‌هاي نگهدارنده و بافت‌هاي همبند پوست است. اين تغييرات دو نوع است: تغييرات پاتولوژيك، كه در سلول‌ها و اجزاي تشكيل‌دهندة سلول‌هاي پوست و بافت‌هاي نگهدارندة آن رخ مي‌دهد؛ و تغييرات كلينيكي (باليني)، يعني تغييراتي كه با چشم آنها را مي‌بينيم.
تغييراتي كه با افزايش سن در پوست صورت ايجاد مي‌شود عبارت است از:
ـ جذب و تحليل تدريجي بافت چربي زيرجلد؛
ـ كم شدن تدريجي ضخامت پوست يعني نازك‌تر شدن آن؛
ـ كاهش خاصيت ارتجاع و انعطاف‌پذيري پوست؛
ـ سست شدن اتصالات و چسبندگي پوست به بافت‌هاي حمايت‌كننده و نگه‌دارنده؛
ـ تغيير شكل اسكلت، رباط‌ها و ماهيچه‌ها.
مجموعة عوامل ذكر شده تغييراتي در ظاهر و چهرة فرد ايجاد مي‌كند.
پيري پوست فرآيندي طبيعي و ذاتي و تدريجي است و در نهايت به تغيير شكل ظاهري و اختلال در عملكرد طبيعي اين عضو منجر مي‌شود. در نتيجة تغييرات ذكرشده، بهدليل اثر دائمي نيروي جاذبة زمين، پوست شل و افتاده مي‌شود. ضعف عضلات صورت و گردن نيز در كنار مجموع اين عوامل باعث پيدايش چين و شكن بر روي پوست صورت مي‌شود